So sánh trà đạo Trung Quốc (Gong Fu Cha) và Nhật Bản (Chanoyu / Chado)

Gong Fu Cha / Gong Fu Tea đề cập đến trà đạo của Trung Quốc và được dịch là “pha trà một cách khéo léo”. Mặt khác Chanoyu /Chado là một nghi lễ trà đạo của Nhật Bản được dịch theo nghĩa đen là “nước nóng để pha trà”. Hãy cùng Quân Trà tìm hiểu sự khác biệt trong hai phong cách trà đạo này.

Điểm khác biệt cơ bản giữa Gong Fu Cha và Chanoyu/ Chado

Một trong những khác biệt đáng chú ý nhất giữa Chanoyu / Chado và Gong Fu Cha là kích thước của cốc. Tách trà Gong Fu Cha rất nhỏ, chỉ cho một lượng trà đậm đặc khoảng 50 ml. Những liều lượng nhỏ này chúng ta có thể uống từ 5-10 lần trở lên, tùy thuộc vào nghi lễ và loại trà. Trong Chanoyu / Chado, chúng ta uống từ những chiếc chén lớn và chắc chắn nhưng cũng có thể uống với liều lượng 50 ml. Khi nhắc đến trà xanh matcha, chúng ta thường uống 1-2 lần. Khi uống các loại trà Nhật khác thường sẽ khoảng 80-90ml mỗi lần, cùng một loại trà có thể được pha lại tối đa 3 lần.

• Nhìn chung, Gong Fu Cha được coi là một nghi lễ trà đạo có tinh thần tự do hơn, trong khi Chanoyu / Chado có những quy tắc chặt chẽ hơn. Trong Gong Fu Cha, trà được rót thoải mái, cốc tràn, mọi người trò chuyện ồn ào. Trong Chanoyu / Chado mọi thứ đều có vị trí và tỷ lệ phù hợp.
  
• Trong Gong Fu Cha mọi người đều có tách trà của riêng mình. Trong lễ Chanoyu / Chado, đặc biệt là ngày xưa, những người tham dự buổi lễ thường chuyền tay nhau một bát trà xanh matcha Chawan để họ nhấp một ngụm. 

Chúng ta hãy đi vào chi tiết các điểm khác biệt của Gong Fu Cha, và Chanoyu/ Chado theo các dụng cụ pha trà và cách thưởng thức trà.

Gong Fu Cha là gì?

Gong Fu Cha là trà đạo của Trung Quốc. Mặc dù lúc đầu nó có vẻ phức tạp nhưng nó không thực sự là một buổi lễ trang trọng với một loạt các quy tắc nghiêm ngặt.

Dịch theo nghĩa đen Gong Fu Cha có nghĩa là “pha trà một cách khéo léo”. Đó là một nghi lễ trà đã tồn tại hàng nghìn năm, đo lường số lượng chính xác cần thiết để có được hương vị tốt nhất từ ​​trà lá lỏng lẻo của bạn theo cách thích hợp. Cách thức luyện Gong Fu Cha sẽ phụ thuộc rất nhiều vào trà sư là những bậc thầy pha trà.

Cách tốt nhất để mô tả Gong Fu Cha, là lấy một tách Espresso nhỏ và so sánh nó với một tách Americano lớn. Nhiều người yêu thích cà phê sẽ đồng ý rằng một tách cà phê espresso có hương vị đậm đặc hoàn hảo của hạt cà phê, nơi chúng ta có thể nếm và ngửi thấy tất cả những nốt hương tinh tế của hạt rang.

Tương tự, trong Gong Fu Cha, trà được ngâm với số lượng nhỏ và đậm đặc. Nước nóng được thêm vào cùng một lá trà nhiều lần. Với mỗi lần ủ trà, chúng ta có thể quan sát rõ ràng sự thay đổi hương vị. Những người uống trà có thể đánh giá cao nhiều tầng hương vị mà trà mang lại cho những người tìm kiếm. Gong Fu Cha cũng tối đa hóa lượng trà pha từ mỗi khẩu phần lá.

Dụng cụ trà đạo

Khi uống trà phong cách Gong Fu Cha, đồ dùng thiết yếu nhất cần có là chén khải (gaiwan) hoặc ấm tử sa (yixing) và một chiếc chén chủ (dùng cho độc ẩm hoặc đối ẩm), hoặc các chén quân cho quần ẩm. Nhưng nó không dừng lại ở đó. Trên thực tế, hơn chục dụng cụ pha trà được sử dụng để làm gong fu cha. Cụ thể là:

1. Cung nhãn (Cha He/ Tea Holders) – dùng để đựng trà trước khi pha. Những người tham gia trà đạo gong fu cha trước tiên nhìn vào lá trà trong cung nhãn, sau đó hít mùi hương của chúng, bằng cách này, họ sẽ làm quen với trà.
2. Chén khải (Gaiwan) hoặc ấm trà tử sa Nghi Hưng (Yixing) để pha lá trà.
3. Chén tống (Tống trà / Chén tướng / Chén chuyên / Chuyên trà / Cha Hai) – một chiếc cốc to kiểm soát hương vị của trà, dung tích từ 100ml – 200ml. Sau khi pha trà trong bình yixing hoặc gaiwan, trà được rót toàn bộ vào chén tống, sau đó được rót vào từng chén quân (chén tốt) riêng lẻ để thưởng thức. Bằng cách này, không chỉ lá trà ngừng ủ mà tất cả mọi người đều có được hương vị giống nhau của trà.

4. Chén chủ: là một chén uống trà cỡ lớn, thông thường khoảng từ 90-150ml đựng được toàn bộ nước trà từ chén khải hoặc ấm trà sau khi pha, dùng cho độc ẩm (một người) hoặc đối ẩm (hai người).

5. Chén quân (chén tốt) riêng lẻ để thưởng thức trà. Chén quân có dung tích từ 50ml -100ml.
6. Ang trà (Thuyền trà / Kháo trà / Cha Ban): một khay trà dùng để hứng toàn bộ nước và trà đổ ra trong buổi lễ (từ việc rửa đồ dùng, rửa lá trà…)

Dụng cụ gắp trà (Cha Dao)

1. Đong trà (Muỗng trà / Cha Shao): cái muỗng dùng để chuyển lá trà từ hộp đựng vào cung nhãn
2. Khơi trà (Cha Shi): giống như cái thìa để chuyển trà từ Cung nhãn sang chén khải (gaiwan) hoặc ấm tử sa (yixing).
3. Kẹp gắp trà (Cha Jia): kẹp dùng để gắp một tách trà nóng hoặc để nhặt một lá trà ra khỏi bình trà.
4. Kim trà (Cha Zhen): cái kim dùng để làm sạch các lỗ lọc nhỏ trong ấm, có thể bị lá trà chặn lại.
5. Phễu trà (Cha Lou): phễu dùng để dẫn dòng trà vào trong Yixing và ngăn trà tràn ra ngoài.
6. Ống đựng (Cha Tong): một chiếc hộp đựng giống như chiếc cốc dùng để đựng những đồ dùng kể trên.
7. Trà sủng (thú cưng bàn trà/ Tea pet) – một bức tượng gốm tùy chọn về động vật, vị thần, đồ vật hoặc con người. Gần đây, thú cưng uống trà đã trở nên phổ biến hơn trong giới trà đạo vì chúng được cho là mang lại linh hồn cho buổi lễ.

Chanoyu / Chado là gì?

Chanoyu/ Chado là thuật ngữ chỉ trà đạo Nhật Bản, nghi thức thưởng trà với trà xanh. Trong Chanoyu / Chado chúng ta sẽ cần những dụng cụ sau:

1. Chawan: một cái bát để pha và uống trà xanh matcha. So với tách trà gong fu truyền thống, chawan lớn và rộng. Bằng cách này, chúng ta sẽ có đủ không gian để đánh matcha đúng cách.
2. Chashaku: một cái muỗng tre dài và hẹp dùng để múc bột trà xanh matcha vào chawan.
3. Chasen: là một dụng cụ đánh trà được làm từ một đoạn thân tre được chẻ thành nhiều sợi.
4. Kusenaoshi: một giá đỡ bằng gốm dùng để đỡ chasen sau khi sử dụng.

Mặc dù đây là những điều bắt buộc phải làm nhưng tại một buổi trà đạo truyền thống của Nhật Bản, chúng ta thường thấy thêm hàng tá đồ dùng và đạo cụ được sử dụng để tạo nên bầu không khí của buổi thưởng trà.

Trên đây là những dụng cụ pha trà cần thiết để pha trà xanh matcha, nếu pha các loại trà Nhật khác như sencha, genmaicha, hojicha… chúng ta sẽ sử dụng những đồ dùng hoàn toàn khác nhau. Cụ thể là:

1. Ấm trà Kyusu: làm từ đất sét ở Nhật Bản, tương tự với đất sét Nghi Hưng ở Trung quốc để làm nên ấm tử sa. Tùy theo thiết kế tay cầm mà phân ấm trà Kyusu thành 4 loại: Yokode, Uwade, Ushirode và Houhin.
2. Yuzamashi: dùng để đựng nước trà sau khi pha từ ấm trà Kyusu, tương tự như chén tống (Cha Hai). Yuzamashi còn được sử dụng để giảm nhiệt độ nước sôi trước khi pha trà, giúp kiểm soát nhiệt độ pha trước khi cho nước vào ấm trà Kyusu để ủ trà.
3. Chén trà: với lựa chọn phổ biến là chén trà yunomi – nghĩa đen là chawan nước nóng (để phân biệt với chawan còn được gọi chung cho các loại bát ăn cơm).

Bài liên quan:

Trà Đạo Nhật Bản – Lịch sử hình thành và trường phái Trải nghiệm trà đạo Nhật Bản  Khám phá quán trà hoạt động lâu đời nhất thế giới Ấm trà Kyusu – ấm trà phong cách Nhật Bản