Chén khải là gì? Cách dùng chén khải đúng cách

Chén khải là gì?

Chén khải (hay Gaiwan, tiếng Trung: 盖碗 hoặc 蓋碗) là dụng cụ pha trà có hình dáng như cái bát, có nắp đậy, không tay cầm và đi kèm với đĩa đựng. Trà cụ này xuất hiện từ thời nhà Minh, Trung Quốc và được làm bằng nhiều loại chất liệu như: sứ, gốm tráng men, thủy tinh, ngọc bích,… Chén khải thường có dung tích nhỏ, từ 100 – 150ml, thích hợp cho các buổi thưởng trà độc ẩm, đối ẩm.

Ấm trà (Teapot) là loại trà cụ được sử dụng phổ biến với đa dạng kích cỡ, chất liệu và xuất xứ. Thiết kế của ấm trà phục vụ tốt thao tác pha và rót trà với phần nắp ở đầu ấm, tay cầm, vòi và bộ lọc.  

Chén khải có từ thời nhà Minh, Trung Quốc và được làm bằng nhiều loại chất liệu với kích thước nhỏ gọn (Ảnh: sưu tầm)

Sự khác biệt về công dụng của chén khải và ấm trà

Cả chén khải và ấm trà đều giữ chức năng pha và rót trà. Tuy nhiên, giữa hai loại trà cụ này vẫn tồn tại một số điểm khác biệt. Với chén khải, chúng thích hợp và dễ dàng để pha các loại trà ở mọi hình dáng, kích thước khác nhau. Người dùng có thể chiêm ngưỡng sự biến đổi diệu kỳ của búp trà trong nước. Thao tác rót nước trà ra chén cũng diễn ra nhanh hơn với chén khải. Đặc biệt, chén khải còn có thể dùng như dụng cụ thưởng trà tiện lợi, tương tự tách trà riêng của mỗi người. 

Với ấm trà, loại trà cụ quen thuộc này thực hiện hoàn hảo vai trò hãm trà, giữ nhiệt. Một số loại ấm (như ấm tử sa) còn giúp cộng hưởng, gia tăng hương vị cho thức trà được pha. 

Ưu điểm tuyệt vời của việc pha trà bằng chén khải

Đầu tiên, nó gần như thích hợp để pha mọi loại trà. Chén khải như là một hiện thân của thế giới thu nhỏ và giản đơn. Nó đặc biệt hữu ích với những ai thường hay lang thang tìm kiếm những chiều hương vị mới mẻ trong thế giới trà rộng lớn.

Thứ hai, không ít người gặp khó khăn khi cho trà của mình vào ấm. Một số loại trà có dạng lá dài hoặc những miếng trà Phổ Nhĩ lớn gây trở ngại khi sử dụng những ấm trà có miệng ấm nhỏ. Thường phải mất nhiều thời gian hơn hoặc phải dùng thêm các dụng cụ hỗ trợ. Chén khải giải quyết tốt cho vấn đề này, khiến cho mọi thứ trở nên dễ dàng. Một chiếc miệng luôn luôn mở rộng nhất để chào đón.

Nếu chưa từng chứng kiến khoảnh khắc khi trà gặp nước, bạn thực sự đã bỏ lỡ! Những lá trà tuyệt đẹp hồi sinh trong nước. Khoảnh khắc ngắn ngủi của sự biến đổi có thể được quan sát khi sử dụng chén khải để pha trà.

Ưu điểm lớn nhất của chén khải khi pha trà là khả năng kiểm soát. Nhiều chuyên gia pha trà kiểm soát thời gian ngâm lá trà bằng cách quan sát độ nở của lá trong chén khải. Chén khải cũng cho thời gian dốc nước trà ra khỏi chén nhanh hơn hẳn các loại ấm. Điều này khá cần thiết khi bạn pha các loại trà mà nếu để trà lâu trong ấm hơn một chút cũng dễ dàng nếm phải nhiều vị đắng.

Với chén khải 110 ml, bạn cũng dễ dàng tính được lượng trà bao nhiêu là vừa đủ, nhất là khi thử các loại trà mới. Bạn có thể áp dụng đúng chuẩn quy tắc dễ nhớ là: “3 4 7 8” cho 110 ml nước. Tức là: 3 gram trà xanh, 4 gram trà đen, 7 gram Ô Long, 8 gram Phổ Nhĩ áp dụng cho chén khải 110 ml của mình.

Một điểm cộng nữa là chén khải dễ dàng thao tác vệ sinh sau mỗi phiên; đổ bả trà nhanh chóng, không gặp phải tình trạng kẹt lá trong vòi ấm và chỉ cần rửa nhẹ nhàng bằng tay dưới vòi nước lạnh, rồi úp lên.

Mặc dù chén khải là công cụ tuyệt vời để thưởng thức trà , nhưng việc sử dụng nó có thể là một thách thức trong thời gian đầu. Bị bỏng ở tay hay làm ngã đổ là điều mà người yêu trà nào cũng khó tránh khỏi khi thực hành với chén khải.

Dưới đây là một số gợi ý để giúp bạn sử dụng chén khải (Gaiwan) để pha trà đúng cách và dễ dàng.

Cách pha trà bằng chén khải

Bước 1: Đổ nước nóng vào chén và sau đó đổ nước vào các tách trà nhỏ. Mục đích là để làm sạch và làm nóng cho bộ ấm chén.
Bước 2: Cho vào chén một lượng trà thích hợp, rồi cho nước nóng vào ngập trà để làm nóng, rồi đổ nước này đi.
Bước 3: Cho nước nóng với nhiệt độ thích hợp vào đầy chén và đậy nắp lại.
Bước 4: Dốc nhanh toàn bộ nước trà ra chén tống.
Bước 5: Rót trà ra chén con để thưởng thức.

Ghi chú về cách sử dụng chén khải đúng cách

Nâng nắp

Khi nâng nắp, bạn có thể giữ các cạnh của núm bằng ngón tay cái và ngón giữa, trong khi ngón trỏ của bạn ở trên cùng. Cách tốt nhất là tránh chạm vào bề mặt của nắp, vì nó có thể trở nên nóng khi có trà bên trong.

Tốt nhất là bạn úp nắp một bên của nắp vào đĩa để tránh nó hấp thụ bất kỳ mùi nào của bàn ăn.

Thêm nước

Đổ nước nóng vào bên trong theo chuyển động tròn dọc theo các cạnh. Điều này sẽ giúp nhiệt lan tỏa đều và tránh làm cháy lá trà.

Khi bạn nhìn thấy nước trà tràn lên trên nắp, điều này có nghĩa là bạn đã đổ quá nhiều nước. Bạn nên tránh trường hợp như vậy, vì điều này có thể dẫn đến việc các cạnh của chén trở nên nóng, đây là một trong những lý do chính khiến bạn có thể bị bỏng tay.

Nếu điều này xảy ra, bạn có thể dễ dàng khắc phục bằng cách nhấn chặt vào núm của nắp và hướng chén sang một bên để đổ đi một chút nước.

Rót trà

Rót trà từ chén khải là phần thử thách nhất. Nghiêng nắp sang một bên để có một khe hở nhỏ giữa nắp và chén.

Khoảng trống này phải đủ rộng để trà chảy ra ngoài một cách hợp lý, nhưng cũng đủ nhỏ để giữ lá bên trong. Điều này cũng sẽ tránh hơi nước nóng bốc ra từ mặt sau của chén có thể làm bỏng tay bạn.
Sau đó dùng ngón giữa và ngón cái giữ các cạnh của cốc, dùng ngón trỏ ấn chặt vào núm của nắp cho thật chặt. Bây giờ nâng cao và đổ.

Đừng để chén vượt qua một góc 90 độ. Điều này sẽ chỉ làm chậm quá trình rót và nước có thể chảy ra từ bên trái và bên phải của nắp và làm bỏng tay bạn.

Thay vì đổ vào tống, tất nhiên bạn cũng có thể đổ trực tiếp vào chén con để uống. Nếu bạn phục vụ một vài chén trà, thì bạn nên rót vào tống trước.

Rót trà từ tống vào nhiều chén sẽ đảm bảo vị trà ở mỗi chén như nhau. Nguyên nhân là do lá liên tục tiết ra hương vị bên trong chén khải. Vì vậy, khi rót trực tiếp vào các chén, chén trà đầu tiên sẽ có vị dịu hơn chén cuối cùng.

Bị bỏng tay hay đổ nước khi sử dụng chén khải là điều mà bất kỳ người yêu trà nào cũng phải trải qua. Cuối cùng bạn sẽ được đền đáp vì bộ chén này là rất tuyệt vời để thưởng thức trà. Thông qua quá trình thực hành lặp lại, bạn sẽ dần làm chủ được chén khải của mình và cảm nhận những lợi ích mà dụng cụ này mang lại.

Tham khảo: Long đỉnh

Bài liên quan:

Chén chủ, chén tống,chén quân là gì? Chén Tống là gì? Công dụng của chén Tống Kiến Diêu là gì? đặc trưng của sứ kiến diêu Huyền thoại bộ chén trà Mai Hạc thơ Nôm thời nhà Nguyễn