Giang đậu hồng dứu là một loại gốm sứ đặc biệt của Trung Quốc, nổi bật với vẻ đẹp thanh tao và tinh tế, đại diện cho đỉnh cao của nghệ thuật chế tác men sứ thời nhà Thanh. Loại men này, với tên gọi gợi hình và giàu ý nghĩa, không chỉ là một sản phẩm gốm sứ mà còn là biểu tượng văn hóa, nghệ thuật, và sự khéo léo của các nghệ nhân gốm cổ đại. Xuất hiện vào cuối thời Khang Hy (1662–1722), Giang đậu hồng dứu được yêu thích bởi màu sắc độc đáo, sự tinh xảo trong kỹ thuật chế tác, và những cái tên mỹ miều như “Hài Nhi Diện“, “Đào Hoa Phiến“, “Mỹ Nhân Túy” và “Đại Hồng Bào“. Bài viết sau Quân Trà sẽ giới thiệu chi tiết về nguồn gốc, đặc điểm, kỹ thuật chế tác, và ý nghĩa văn hóa của loại gốm sứ độc đáo này.

Nguồn gốc và lịch sử

Giang đậu hồng dứu là một loại men đồng đỏ (copper-red glaze) được nung ở nhiệt độ cao, xuất hiện vào cuối triều đại Khang Hy, một thời kỳ vàng son của nghệ thuật gốm sứ Trung Quốc. Tên gọi “Giang đậu hồng dứu” bắt nguồn từ màu sắc đặc trưng của men, gợi lên hình ảnh của những hạt đậu đũa đỏ (giang đậu) với sắc hồng phấn nhẹ nhàng, không đồng đều, nhưng đầy sức sống. Loại men này được phát triển tại lò gốm Cảnh Đức Trấn – trung tâm sản xuất gốm sứ nổi tiếng của Trung Quốc, nơi đã sản sinh ra nhiều kiệt tác gốm sứ trong lịch sử.

Thời Khang Hy, các nghệ nhân đã đạt được những bước tiến vượt bậc trong kỹ thuật nung men, đặc biệt là việc kiểm soát màu sắc men đồng đỏ, vốn rất khó để đạt được độ ổn định. Giang đậu hồng dứu không chỉ là kết quả của sự cải tiến kỹ thuật mà còn thể hiện sự sáng tạo trong việc kết hợp thẩm mỹ và văn hóa. Loại gốm này nhanh chóng trở thành biểu tượng của sự sang trọng và tinh tế, thường được sử dụng trong cung đình và xuất khẩu sang các nước phương Tây.

Đậu đũa đỏ (giang đậu) với sắc hồng phấn nhẹ nhàng

Đặc trưng của men Giang đậu hồng dứu

Điểm nổi bật nhất của Giang đậu hồng dứu là màu men đồng đỏ đặc trưng, với ba sắc thái chính được ví von qua những cái tên đầy chất thơ: “Hài Nhi Diện“, “Đào Hoa Phiến“, “Mỹ Nhân Túy” và “Đại Hồng Bào“. Những cái tên này không chỉ mô tả màu sắc mà còn gợi lên cảm giác về vẻ đẹp thanh nhã, dịu dàng và quyến rũ.

1. Hài Nhi Diện (mặt trẻ con): Đây là sắc men hồng nhạt, mịn màng và trong trẻo, tựa như làn da mượt mà của trẻ thơ. Màu men này thường có độ bóng cao, mang lại cảm giác tinh khôi và thuần khiết. Sự đồng đều và ánh sáng nhẹ nhàng của “mặt trẻ con” khiến nó trở thành lựa chọn lý tưởng cho các vật dụng gốm sứ cao cấp như bình hoa, bát đĩa, và đồ trang trí cung đình.
2. Đào Hoa Phiến (cánh hoa đào): Sắc men này mang màu hồng phấn, gợi nhớ đến những cánh hoa đào nở rộ vào tháng Ba, thời điểm mùa xuân rực rỡ nhất. Màu “cánh hoa đào” thường có sự chuyển sắc nhẹ, với những mảng màu đậm nhạt xen kẽ, tạo nên hiệu ứng thị giác sống động và tự nhiên. Đây là một trong những sắc thái được yêu thích nhất bởi vẻ đẹp lãng mạn và sự liên kết với thiên nhiên.
3. Mỹ Nhân Túy (mỹ nhân say): Sắc men này đậm hơn một chút, mang màu hồng đỏ phơn phớt, tựa như má hồng của một mỹ nhân sau khi uống rượu. “Mỹ nhân say” mang lại cảm giác quyến rũ, nồng nàn nhưng vẫn giữ được sự thanh lịch. Màu men này thường được sử dụng để tạo điểm nhấn cho các sản phẩm gốm sứ có thiết kế phức tạp, làm tăng thêm vẻ sang trọng và cuốn hút.
4. Đại Hồng Bào (chính hồng). Màu sắc nghiêng về đỏ rực rỡ, men sáng tươi, đồng nhất, trong trẻo và lấp lánh không tì vết. Kỹ thuật chế tác thuộc hàng thượng thừa, khó nhất và hiếm.

Kỹ thuật chế tác

Việc tạo ra Giang đậu hồng dứu đòi hỏi kỹ thuật cao và sự kiểm soát chặt chẽ trong quá trình nung. Men đồng đỏ vốn nổi tiếng khó chế tác vì tính chất nhạy cảm của đồng (copper) trong môi trường lò nung. Để đạt được màu sắc lý tưởng, các nghệ nhân phải điều chỉnh chính xác nhiệt độ (thường trên 1300°C), lượng oxy trong lò, và tỷ lệ nguyên liệu trong men. Quá trình này không chỉ đòi hỏi kinh nghiệm mà còn cần sự tinh tế để tạo ra sự chuyển màu tự nhiên, không đồng đều, vốn là đặc trưng của Giang đậu hồng dứu.

Khi nhìn kỹ màu sắc của gốm Giang đậu hồng dứu thật kỳ diệu: đỏ pha xanh như ẩn chứa một câu chuyện. Sắc màu này đến từ đồng – một nguyên tố cực kỳ nhạy cảm trong lò nung. Chỉ cần lệch một chút, màu đỏ rực có thể hóa thành xanh nâu. Chính sự bất định ấy tạo nên vòng xanh mờ ảo trên men Giang đậu hồng dứu: như cỏ trong sương, như rêu sau mưa.

Loại men này đòi hỏi kiểm soát gắt gao về nhiệt độ, không khí và thời gian, tỷ lệ thành phẩm cực thấp. Một lò nung thời xưa mà được một hai món đã là may mắn trời cho. Vì thế gốm Giang đậu hồng dứu hiếm, đắt, và ngày nay ít ai còn làm.

Giang đậu hồng dứu là minh chứng cho sự tinh xảo và sáng tạo của nghệ thuật gốm sứ Trung Quốc. Với màu sắc thanh nhã, kỹ thuật chế tác điêu luyện, và những cái tên đầy chất thơ, loại gốm này không chỉ là một sản phẩm thủ công mà còn là một di sản văn hóa quý giá.

Bài liên quan:

Men phấn thái là gì? Đặc trưng đồ sứ men phấn thái Đồ gốm sứ thời nhà Minh (Trung Quốc) và sự ra đời ấm trà Nghi Hưng Gốm sứ vẽ tay là gì? Cách phân biệt với gốm sứ dán decal Phim ảnh khơi dậy sự quan tâm tới gốm sứ cổ ở Trung Quốc