Sứ Đức Hóa (德化瓷 / 中国艺术艺术 / Dehua瓷 / China White / BLANC DE CHINE) là một dòng gốm sứ nổi tiếng của Trung Quốc, có nguồn gốc từ huyện Đức Hóa, tỉnh Phúc Kiến. Lịch sử sản xuất sứ tại đây bắt đầu từ thời nhà Tống (960–1279), nhưng phải đến thời nhà Minh (1368–1644) và nhà Thanh (1644–1912), sứ Đức Hóa mới thực sự đạt đến đỉnh cao về kỹ thuật và nghệ thuật. Vùng Đức Hóa được thiên nhiên ưu đãi với nguồn đất sét trắng (cao lanh) chất lượng cao, tạo nên loại sứ trắng tinh khôi, mịn màng, được mệnh danh là “Bạch ngọc chi sứ” (sứ trắng như ngọc). Sứ Đức Hóa không chỉ được yêu thích trong nước mà còn xuất khẩu sang châu Âu, Nhật Bản và Đông Nam Á, trở thành biểu tượng của nghệ thuật gốm sứ Trung Hoa.

Đặc điểm của sứ Đức Hóa

Sứ Đức Hóa nổi bật với các đặc điểm sau:

1. Màu sắc và độ trong mờ: Sứ Đức Hóa có màu trắng sữa hoặc trắng ngà đặc trưng, đôi khi trong mờ khi ánh sáng chiếu qua. Độ trắng và mịn của sứ được so sánh với ngọc bích, mang lại cảm giác thanh tao và tinh tế.
2. Kỹ thuật chế tác tinh xảo: Các nghệ nhân Đức Hóa sử dụng kỹ thuật điêu khắc và tạo hình thủ công, đặc biệt trong việc chế tác tượng sứ. Các chi tiết nhỏ như nếp áo, biểu cảm khuôn mặt hay hoa văn đều được thực hiện với độ chính xác cao.
3. Độ bền và chất lượng men: Men sứ Đức Hóa thường mịn, bóng và có độ bền cao. Loại men phổ biến nhất là men trắng, nhưng cũng có các biến thể màu xanh lam, vàng hoặc đỏ tùy thuộc vào thời kỳ và phong cách.
4. Phong cách nghệ thuật: Sứ Đức Hóa thường mang tính biểu tượng, gắn liền với văn hóa Phật giáo, Đạo giáo và các hình tượng truyền thống như Quan Công, Phật Di Lặc, hay các nhân vật lịch sử.

Sứ đức Hóa: một trong bốn dòng sứ nổi tiếng nhất Trung Quốc

Ngoài sứ Đức Hóa, Trung Quốc còn nổi tiếng với ba dòng sứ khác: Cảnh Đức Trấn (tỉnh Giang Tây), Long Tuyền (tỉnh Chiết Giang) và Nghi Hưng (tỉnh Giang Tô). Mỗi dòng sứ mang đặc trưng riêng, phản ánh sự đa dạng của nghệ thuật gốm sứ Trung Hoa:

1. Sứ Đức Hóa (Phúc Kiến): Tập trung vào sứ trắng và tượng sứ, đặc biệt là tượng Phật, thần tiên và nhân vật lịch sử. Sứ Đức Hóa nổi bật với độ trắng tinh khiết, mịn màng và kỹ thuật điêu khắc tinh xảo. Sản phẩm thường mang tính tâm linh và trang trí.
2. Sứ Cảnh Đức Trấn (Giang Tây): Được mệnh danh là “thủ đô sứ của Trung Quốc”, Cảnh Đức Trấn nổi tiếng với sứ xanh trắng (thanh hoa) và các loại sứ màu. Sản phẩm đa dạng từ đồ gia dụng như bát, đĩa đến các tác phẩm nghệ thuật cao cấp. Sứ Cảnh Đức Trấn có hoa văn phức tạp và thường được sản xuất với quy mô lớn.
3. Sứ Long Tuyền (Chiết Giang): Nổi tiếng với gốm celadon (thanh từ), có màu xanh ngọc hoặc xanh ô liu đặc trưng. Sứ Long Tuyền mang vẻ đẹp mộc mạc, tự nhiên, thường được sử dụng trong các sản phẩm như bình trà, lư hương, với phong cách tối giản nhưng thanh lịch.
4. Sứ Nghi Hưng (Giang Tô): Khác với các dòng sứ trên, Nghi Hưng chuyên về gốm đất sét tím (tử sa), chủ yếu sản xuất ấm trà và các dụng cụ pha trà. Sản phẩm Nghi Hưng không sử dụng men bóng mà giữ nguyên vẻ đẹp tự nhiên của đất sét, với thiết kế đơn giản nhưng tinh tế, phục vụ văn hóa trà đạo.

Sự khác biệt chính nằm ở chất liệu, màu sắc, kỹ thuật và mục đích sử dụng. Trong khi Đức Hóa tập trung vào tính nghệ thuật và tâm linh, Cảnh Đức Trấn thiên về sản xuất hàng loạt, Long Tuyền mang vẻ đẹp cổ điển, và Nghi Hưng phục vụ nhu cầu thực dụng trong văn hóa trà.

Người yêu gốm vẫn thường bị nhầm lẫn giữa sứ Đức Hóa và Sứ Bạch Định (Định diêu) ở tỉnh Hà Bắc. Sứ Đức Hóa nổi tiếng với sứ trắng tinh khôi, trong mờ, tập trung vào tượng tâm linh và đồ trang trí, phát triển mạnh thời Minh-Thanh. Sứ Bạch Định là sứ trắng ngà, mịn, chủ yếu sản xuất bát đĩa cao cấp cho hoàng gia thời Tống, với hoa văn khắc chìm thanh lịch, chủ yếu được tiêu thụ trong nước. Sứ Đức Hóa có phong cách điêu khắc tinh xảo, trong khi Bạch Định tối giản, sang trọng. Men Đức Hóa bóng mịn, còn Bạch Định có hiệu ứng “lệ tích” tự nhiên.

Các tác phẩm sứ Đức Hóa phổ biến

Sứ Đức Hóa nổi tiếng với các tác phẩm mang tính biểu tượng, phản ánh văn hóa và tín ngưỡng Trung Hoa. Một số tác phẩm phổ biến bao gồm:

1. Tượng Phật và thần tiên: Các tượng Quan Âm, Phật Di Lặc, Quan Công, và Thọ Tinh được chế tác tinh xảo, thường dùng để thờ cúng hoặc trang trí. Tượng Quan Âm ngồi trên hoa sen là một trong những tác phẩm kinh điển, thể hiện sự thanh tịnh và từ bi.
2. Đồ gia dụng: Bình hoa, lư hương, và bát đĩa sứ trắng cũng được sản xuất với số lượng lớn. Các sản phẩm này thường có hoa văn đơn giản nhưng tinh tế, phù hợp với cả sử dụng hàng ngày và sưu tầm.
3. Tượng nhân vật lịch sử và văn hóa: Các nhân vật như Trương Phi, Lưu Bị, hay các mỹ nhân trong văn học cổ như Tây Thi được tái hiện sống động qua các bức tượng sứ.
4. Sứ xuất khẩu: Trong thời nhà Minh và Thanh, sứ Đức Hóa được xuất khẩu sang châu Âu, với các sản phẩm như tượng chăn cừu, bình rượu, hay đồ trang trí mang phong cách phương Tây, được gọi là “Blanc de Chine” (Trắng của Trung Hoa).

Kết luận

Sứ Đức Hóa không chỉ là một loại hình nghệ thuật mà còn là di sản văn hóa của Trung Quốc, thể hiện sự kết hợp giữa kỹ thuật thủ công và giá trị tinh thần. Với màu trắng tinh khôi, kỹ thuật điêu khắc tinh tế và các tác phẩm mang tính biểu tượng, sứ Đức Hóa đã và đang giữ vững vị thế trong lòng người yêu nghệ thuật gốm sứ. So với các dòng sứ nổi tiếng của Trung Quốc thì sứ Đức Hóa nổi bật bởi vẻ đẹp thanh tao và tính tâm linh, góp phần làm phong phú thêm bức tranh gốm sứ Trung Hoa.

Bài liên quan:

Men phấn thái là gì? Đặc trưng đồ sứ men phấn thái Sứ Long Tuyền, nhận biết gốm sứ Men Ngọc Long Tuyền Gốm sứ Việt Nam trong Trà Đạo Nhật Bản  Men Pháp lang thái là gì? Đặc trưng đồ sứ men Pháp lang thái