[Video] Thăm di tích lò nung Kiến Diêu nổi tiếng nhất Trung Quốc

Kiến diêu (建盏 /Jianzhan /Jian ware /Jian Zhan/Tian Mu Porcelain /Thiên mục /Tenmoku) là tên gọi của dòng gốm sứ cổ xuất hiện vào khoảng thời nhà Đường, và được chế tác ở lò gốm thuộc phủ Kiến Ninh, Kiến An, nay thuộc trấn Thủy Cát, Kiến Dương, thành phố Nam Bình, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Điểm nổi bật của Kiến Diêu là chất men đen được nung ở nhiệt độ rất cao (khoảng 1300 độ C). 

Chỉ trong vài thập kỷ, Jian Kiln đã từ một lò nhỏ ở địa phương vô danh trở thành một trong những lò nung nổi tiếng thời nhà Tống. Vào thời nhà Tống và nhà Nguyên, đồ sứ tráng men đen Kiến Diêu đã được xuất khẩu ra nước ngoài thông qua Con đường tơ lụa trên biển và được người dân Nhật Bản, Bán đảo Triều Tiên cũng như các quốc gia và khu vực Đông Nam Á vô cùng yêu thích.

Do sự ngưỡng mộ của hoàng gia và các quan lại thuộc tầng lớp thượng lưu trong triều đại nhà Tống, quá trình nung và thành tựu nghệ thuật của Kiến Diêu đã ảnh hưởng đến các khu vực xung quanh và thậm chí cả nước. Nhiều lò gốm thời Tống đua nhau bắt chước những chiếc bát trà tráng men đen tương tự như Kiến Diêu. Chỉ riêng ở Phúc Kiến, có hàng chục lò lớn nhỏ bắt chước Kiến Diêu, tạo thành một hệ thống sản xuất đồ sứ tráng men đen lấy Kiến Dương làm trung tâm và lưu vực sông Mân Giang (Sông Mân Giang – Minjiang River – Sông Dân là một con sông dài 735 km nằm ở trung tâm tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc. Đây là một chi lưu của sông Dương Tử, đổ ra sông Trường Giang tại Nghi Tân.) thống trị.

Tàn tích lò nung Shuijijian

Năm 1999, cuộc khai quật khảo cổ của địa điểm Kiến Dương (1989-1992) được đánh giá là “Mười khám phá khảo cổ hàng đầu ở tỉnh Phúc Kiến kể từ khi thành lập Trung Quốc mới”; vào tháng 6 năm 2001 di tích này được đưa vào danh sách các đơn vị bảo vệ di tích văn hóa trọng điểm quốc gia.

Khu lò nung Shuijijian nằm ở phủ Kiến Ninh, trấn Thủy Cát, quận Kiến Dương, thành phố Nam Bình, tỉnh Phúc Kiến, là một trong những lò nung nổi tiếng thời nhà Tống. Các tàn tích được phân bố với diện tích 231.900 mét vuông, diện tích được bảo vệ là 2.404.800 mét vuông, và diện tích kiểm soát xây dựng là 3.673.100 mét vuông. Trong số đó, khu lò Daluhoumen dài 135,6 mét, hiện là lò rồng dài nhất Trung Quốc và dài nhất thế giới.

Tại sao địa điểm Shuijijian nổi tiếng thế giới lại ẩn giấu ở phủ Kiến Ninh, một ngôi làng nhỏ trên núi ở Kiến Dương, phía bắc Phúc Kiến? Như chúng ta đã biết, Kiến diêu là một loại sứ tráng men đen được làm từ đất mùn đỏ với hàm lượng sắt cao ở Kiến Dương làm nguyên liệu chính, và được nung trong lò nung rồng sau nhiều quá trình như nhào bùn, đúc và tráng men. Bắc Phúc Kiến là một trong những khu vực phát triển sớm nhất ở Phúc Kiến, nghề nung gốm đã có lịch sử hàng nghìn năm, công nghệ làm đồ sứ được kế thừa một cách có trật tự, khu vực xung quanh phủ Kiến Ninh có nhiều đất sét, men và vật liệu nung cần thiết để nung sứ đen. Củi được sử dụng làm nhiên liệu, làng gần sông Nanpu, giao thông đường thủy và đường bộ thuận tiện, có thể xuôi dòng Mân Giang ra biển. Do vị trí địa lý thuận lợi và tài nguyên khoáng sản độc đáo, Jian Kiln đã từ một lò nung nhỏ ở địa phương vô danh trở thành một trong những lò nung nổi tiếng thời nhà Tống chỉ trong vài thập kỷ.

Có thể nói, hàm lượng sắt cao độc nhất vô nhị trong phôi đất và quặng uranium ở Kiến Dương khiến cho Kiến diêu bị đốt cháy rõ ràng khác với những lò nung khác. Ngoài ra thợ làm gốm nơi đây có trình độ thủ công cao hơn, tay nghề tinh tế hơn. Mặc dù hình dạng của các chén trản Kiến diêu gần giống nhau, nhưng chúng có những nét đặc trưng của từng lò ở một số điểm. Về màu men, kỹ thuật nung các màu men cổ điển như Hiệu ứng lông thỏ (thố hào) và du trích (giọt dầu) ở Kiến Dương thuần thục hơn, và tỷ lệ các sản phẩm chất lượng cao là lớn hơn. Chén trản Kiến Diêu men đen nung ở các lò khác cũng có màu men đẹp nhưng không đẹp bằng, chủ yếu là màu loang lổ.

Khôi phục nghề truyền thống Kiến Diêu tại Kiến Dương.

Vào đầu những năm 1990, Viện nghiên cứu gốm sứ Nanping Xingchen Tianmu đã phát triển và khôi phục các nghề thủ công truyền thống làm gốm sứ Kiến Diêu như hiệu ứng lông thỏ, giọt dầu, óng ánh, các ký tự màu vàng và lá gỗ giọt dầu. Trên cơ sở này, sau hàng chục nghìn lần điều chỉnh công thức men trắng và hàng nghìn lần cải tiến quy trình nung, kỹ thuật nung Yaobian, Yaoxing và Haobian thời nhà Tống cũng được khôi phục, việc xây dựng lò nung đã được khôi phục hoàn toàn.

Vào ngày 23/5/2011, kỹ thuật đốt lò rồng (lò kiến) nung gốm sứ Kiến Diêu đã được Hội đồng Nhà nước Trung Quốc phê duyệt để đưa vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ngày nay, khi đi dạo trên Phố Văn hóa Kiếu Diêu ở quận Kiến Dương, thành phố Nam Bình, tỉnh Phúc Kiến nơi có nhiều cơ sở kinh doanh và phòng triển lãm Kiến Diêu, bạn có thể mãn nhãn với đủ loại đồ gốm Kiến Diêu tinh xảo. Cùng với âm thanh du dương và trầm bổng của đàn piano, khi xem những người phục vụ trà trong trang phục thời nhà Tống biểu diễn nghệ thuật pha trà thời nhà Tống, khi nếm thử súp trà, hãy cảm nhận sự quyến rũ của Kiến Diêu trong hương trà sảng khoái, ngọt ngào và êm dịu hương trà. Vẻ đẹp của sự hòa quyện trong tách trà dường như đưa người ta trở lại thời kỳ mà tách và trà bổ sung cho nhau.

“Mỗi tác phẩm Kiến diêu là độc bản.” Xie Daohua nói với các phóng viên rằng “điều này là do các mùa, thời tiết, lò nung và vị trí lò nung khác nhau, khiến nhiệt độ và độ ẩm thay đổi, vì vậy ngay cả khi cùng một nguyên liệu thô được nung, các sản phẩm Kiến Diêu hoàn toàn không giống nhau. Kiến diêu là độc nhất vô nhị vào thời nhà Tống và có tác động rất lớn. Toàn bộ khu vực phía bắc Phúc Kiến, Phúc Kiến, cả nước và thậm chí cả Nhật Bản đều bắt chước sản xuất“

Hiện tại, có khoảng 4.745 doanh nghiệp sản xuất gốm sứ đã đăng ký và các hộ gia đình công nghiệp và thương mại riêng lẻ ở quận Kiến Dương, với hơn 30.000 nhân viên liên quan và giá trị sản lượng khoảng 4,5 tỷ nhân dân tệ (~600 triệu USD). Các sản phẩm nguồn gốc “Kiếu Diêu – Kiến Dương” đã được bán cho Đức, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Canada, Đông Nam Á và các quốc gia và khu vực khác, với giá trị thương hiệu được đánh giá là hơn 16 tỷ nhân dân tệ (~2 tỷ USD) .

Tác phẩm: CHÉN CHỦ KIẾN DIÊU QT08

Bài liên quan:

[Video] Khám phá quy trình làm chén kiến trản / chén thiên mục (Kiến Diêu) Kiến Diêu là gì? đặc trưng của sứ kiến diêu Chawan và Tenmoku: Chén trà quan trọng trong trà đạo Nhật Bản Ngũ đại danh Diêu thời Tống