Kỹ thuật trang trí trên đồ gốm sứ

Để có những sản phẩm gốm sứ chất lượng và đẹp mắt, sau công đoạn chế tác ban đầu, người nghệ nhân gốm còn phải tiến hành trang trí. Có nhiều cách vẽ trang trí trên gốm sứ như chạm, chạm lộng và khắc cẩn; in nổi và in hình; chạm nổi. Các triều đại đều chế tạo ra nhiều cách in, nung, vẽ trang trí khác nhau trên gốm sứ và tuỳ theo lửa già hay non, men đặc hay lỏng, cách cho nguội trước hay nguội sau mà mỗi người thợ tài hoa có thể tạo thành những dòng gốm sứ độc đáo khác nhau. Dưới đây là một số kỹ thuật trang trí trên đồ gốm sứ.

Chạm và khắc cẩn

Được xem là kỹ thuật trang trí gốm sứ đầu tiên và phát triển sớm nhất trong lịch sử. Từ thời đại thạch khí, người ta đã biết cách chế tác ra các loại gốm đen trên men gốm có các họa tiết được chạm và khắc cẩn khuyết vào lớp trong của sản phẩm gốm. Theo các chuyên gia gốm sứ thì họ dùng đục bằng tre được vót bén để tạo ra các chi tiết này, và các thao tác đòi hỏi sự tỉ mỉ đến từng chi tiết của người nghệ nhân.

Ám họa

Ám hoạ là một kỹ thuật trang trí trên gốm sứ được cho là có nguồn gốc từ Trung Hoa, trong đó các chi tiết có chỗ đầy, chỗ vơi tùy theo ý đồ của người nghệ nhân. Điểm đặc biệt của nghệ thuật này là trên một số vật dụng, nếu không để ý sẽ không có những lằn chạm, chỉ khi nào rót nước trà đậm hoặc rượu vào thì các hoạ tiết mới hiện ra. Cách thực hiện ám hoa khá phức tạp và đòi hỏi tay nghề cao. Sau công đoạn chế tác, họ phơi bình, tách khô rồi dùng một vật bén tỉa hoa lá, họa tiết, sau đó dùng một lớp men phủ bên ngoài. Phần men sẽ lấp đi các kẽ chạm nên nếu không chú ý kỹ sẽ không nhận thấy các họa tiết.

Đồ Pháp Lam

Đây là một phương pháp trang trí gốm sứ rất cầu kỳ. Phương pháp này được thực hiện như sau: người nghệ nhân sẽ dọn trên da sành những họa tiết nhỏ, xung quanh các họa tiết đó sẽ được viền bằng kim khí (vàng, đồng hay bạc) rồi thoa men thật dày và cho vào lò nung. Sau khi hoàn tất, vật dụng được lấy ra, để nguội và đánh bóng lại cho bằng phẳng. Do quy trình đồ pháp lam khá phức tạp, đòi hỏi sự tỉ mỉ cao nên thông thường các món đồ pháp lam từ xa xưa chỉ được dùng cho hoàng gia và các quan trong triều.

In nổi và in hình

In hình nổi trên đồ đất nung đã được người Trung Hoa biết đến từ đời nhà Thương, tuy nhiên các họa tiết thường rất đơn giản. Cho đến thời nhà Châu, họ mới biết dùng các dụng cụ bằng xương thú hoặc sử dụng dụng cụ bằng đá thạch bản để khắc xen kẽ với dấu in. Khi in hình lên những vật dụng gốm sứ, người ta dùng con dấu đúc sẵn và in trước lúc thai đã mềm rồi dùng vật tròn lăn trên da đất in dấu cho thật giống nhau. Ngày nay ta gọi cách này là in bằng rập hoặc bằng khuôn.

Đồ chạm nổi

Chạm nổi là phương pháp dùng một hình nắn sẵn đắp lên bề mặt rồi gắn hàn cho kín miệng chỗ đắp lại hoặc dùng mũi ve chạm trực tiếp vào món đồ trước khi cho vào lò hầm. Đến thời Minh, phương pháp này được dùng để làm những vật như quai, vòi, núm trên nắp để cầm, chân bình. Các vật này được đắp vào ngay ngắn rồi người thợ sẽ cầm cái bình mà nhúng trọn vào nước men pha sệt sệt.

Vẽ bằng màu trên sành

Phương pháp vẽ bằng màu trên sành được thực hiện khi thai phơi vừa khô se sẽ, người thợ gốm sẽ dùng màu vẽ các chi tiết lên, sau đó áo một lớp men rồi cho vào lò nung. Đây là phương pháp khá thông dụng từ khoảng thế kỷ XIV cho đến ngày nay.

Bài liên quan:

Quân diêu là gì? đặc trưng của sứ quân diêu Những điều cần lưu ý khi sử dụng đồ gốm sứ Gốm Chu Đậu – dòng gốm cổ cao cấp nhất Việt Nam Tìm hiểu những dòng gốm sứ nổi tiếng Việt Nam hiện nay