Trà Nhật Bản, đặc biệt là trà xanh như sencha, gyokuro hay hojicha, không chỉ là một thức uống mà còn là một phần không thể thiếu trong văn hóa và phong cách sống của người Nhật. Để thưởng thức trọn vẹn hương vị tinh tế của những loại trà này, việc lựa chọn dụng cụ pha trà phù hợp là vô cùng quan trọng. Trong số đó, ấm trà Tokoname, hay còn gọi là Kyusu Tokoname, được xem là lựa chọn lý tưởng nhờ vào chất liệu đất sét đặc biệt và thiết kế tinh xảo. Bài viết này sẽ khám phá lý do tại sao ấm trà Tokoname được yêu thích và cách sử dụng chúng để nâng tầm trải nghiệm thưởng trà.

Lịch sử và nguồn gốc của đất sét Tokoname

Tokoname, một thành phố nằm ở tỉnh Aichi, Nhật Bản, là một trong sáu lò gốm cổ xưa nhất của đất nước, với lịch sử chế tác gốm sứ kéo dài hơn 900 năm, bắt đầu từ thời kỳ Heian (794-1185). Đất sét Tokoname, được gọi là “shudei” (đất đỏ), nổi tiếng nhờ hàm lượng sắt cao và khả năng nung ở nhiệt độ thấp mà vẫn tạo ra sản phẩm bền chắc, không thấm nước dù không tráng men. Chất đất này không chỉ được sử dụng để làm ấm trà mà còn xuất hiện trong nhiều sản phẩm khác như ngói, chậu bonsai, chuông gió, tượng tôn giáo và cả mèo may mắn Maneki-neko nổi tiếng.

Đất sét Tokoname có đặc tính khô nhanh, bền và giàu khoáng chất như sắt, kẽm và đồng. Những khoáng chất này tương tác với tannin trong trà, giúp giảm vị đắng và mang lại hương vị trà ngọt ngào, mượt mà hơn. Nhiều người yêu trà Nhật Bản nhận thấy rằng ấm Tokoname làm nổi bật vị umami đặc trưng của trà xanh, tạo nên một trải nghiệm thưởng thức độc đáo. Mặc dù ấm Kyusu sử dụng hai loại đất sét phổ biến nhất để làm là Banko thuộc quận Mie và Tokoname thuộc quận Aichi. Nhưng thực tế đất sét Tokoname vẫn phổ biến và được ưu chuộng hơn cả, do vậy thường gắn với tên gọi ấm Kyusu Tokoname hoặc Tokoname.

Đặc Điểm Nổi Bật của Ấm Trà Tokoname

Ấm trà Tokoname (hay Kyusu) thường được làm thủ công với kỹ thuật quay bàn xoay, đảm bảo độ chính xác cao giữa thân ấm và nắp, giúp giữ nhiệt tốt và đổ trà mượt mà. Đặc điểm nổi bật của Kyusu Tokoname bao gồm:

1. Không tráng men: Bề mặt không tráng men của ấm cho phép đất sét hấp thụ một phần tinh chất trà qua thời gian, tạo ra lớp patina độc đáo, phản ánh cá tính và thói quen thưởng trà của người sử dụng. Điều này khiến mỗi chiếc ấm trở thành một tác phẩm nghệ thuật riêng biệt.
2. Lưới lọc tinh tế: Kyusu Tokoname thường được trang bị lưới lọc bằng thép không gỉ hoặc đất sét, với các lỗ nhỏ giúp giữ lại cả những mảnh lá trà nhỏ nhất, đảm bảo ly trà trong và thơm ngon.
3. Thiết kế tiện dụng: Tay cầm bên hông (yokode kyusu) được đặt vuông góc với vòi, giúp việc rót trà dễ dàng và thoải mái hơn so với các loại ấm phương Tây. Kích thước nhỏ gọn, thường từ 100-350 ml, phù hợp cho các buổi thưởng trà cá nhân hoặc nhóm nhỏ.
4. Tương thích với trà Nhật Bản: Nhờ đặc tính dẫn nhiệt thấp, ấm Tokoname giữ nước ở nhiệt độ ổn định, lý tưởng cho các loại trà xanh Nhật Bản yêu cầu nước pha ở nhiệt độ thấp (khoảng 60-80°C). Điều này giúp tránh việc trà bị “chín quá” và giữ được hương vị tươi mới.

Lợi ích khi sử dụng ấm trà Tokoname

Sử dụng ấm trà Tokoname không chỉ nâng cao chất lượng trà mà còn mang lại trải nghiệm thưởng trà sâu sắc hơn. Một số lợi ích chính bao gồm:

• Cải thiện hương vị: Các khoáng chất trong đất sét Tokoname tương tác với trà, làm dịu các nốt vị chát và làm nổi bật vị ngọt tự nhiên cùng umami của trà xanh. Nhiều người yêu trà nhận thấy rằng trà pha bằng kyusu Tokoname có hương thơm dịu nhẹ và hậu vị kéo dài hơn.
• Đa dạng trong sử dụng: Không giống như ấm Tử sa (thường chỉ dùng cho một loại trà để tránh lẫn mùi), ấm Tokoname “lão hóa” chậm, nghĩa là chúng ít hấp thụ mùi vị trà, cho phép sử dụng linh hoạt với nhiều loại trà xanh như sencha, gyokuro hay genmaicha.
• Tính thẩm mỹ và văn hóa: Mỗi chiếc Kyusu Tokoname là sản phẩm của nghệ nhân lành nghề, mang đậm dấu ấn văn hóa Nhật Bản. Gia đình Yamada ở Tokoname, với nghệ nhân Yamada Jozan III được phong danh hiệu “Báu vật Quốc gia Sống” vào năm 1998, là minh chứng cho sự tinh tế và giá trị của dòng ấm này.

Cách sử dụng và bảo quản ấm trà Tokoname

Để tận dụng tối đa lợi ích của Kyusu Tokoname và giữ ấm bền lâu, bạn cần lưu ý cách sử dụng và bảo quản:

1. Trước khi sử dụng lần đầu: Rửa sạch ấm bằng nước sôi 2-3 lần để loại bỏ bụi đất sét và mùi đất tự nhiên. Không sử dụng xà phòng hoặc chất tẩy rửa, vì chúng có thể làm hỏng bề mặt đất sét và ảnh hưởng đến hương vị trà.
2. Sau mỗi lần pha trà: Rửa ấm bằng nước ấm, loại bỏ hết lá trà bằng khăn trà hoặc nhíp. Nếu có cặn trà, dùng khăn mềm lau nhẹ. Để ấm khô tự nhiên trên khăn sạch trước khi cất giữ.
3. Lưu ý khi sử dụng: Tránh để ấm tiếp xúc với lửa hoặc nhiệt độ cao (như trên bếp), vì Kyusu Tokoname chỉ dùng để pha trà, không phải đun nước như ấm tetsubin (ấm đun nước bằng gang).

Kết Luận

Ấm trà Tokoname không chỉ là một dụng cụ pha trà mà còn là cầu nối giữa con người và thiên nhiên, giữa truyền thống và hiện đại. Với chất liệu đất sét giàu khoáng chất, thiết kế tinh tế và khả năng nâng tầm hương vị trà, Kyusu Tokoname xứng đáng là lựa chọn hàng đầu cho những ai yêu thích trà Nhật Bản. Hãy thử trải nghiệm pha trà với một chiếc ấm Tokoname để cảm nhận sự khác biệt và khám phá vẻ đẹp của nghệ thuật thưởng trà Nhật Bản.

Bài liên quan:

Ấm trà Kyusu – ấm trà phong cách Nhật Bản Chawan và Tenmoku: Chén trà quan trọng trong trà đạo Nhật Bản Cách Pha Trà Matcha và 6 Dụng Cụ Thiết Yếu “Đại gia 8X” sở hữu nhiều ấm trà nhất Việt Nam